5. Rondleiding: VV Leeuwarden
Buiten de muren van het stadion bevindt zich een prachtige muurschildering. In rode en witte banen staan de Oldehove, een voetballer in een rood-wit shirt, de klomp die het logo vormt van VV Leeuwarden en het oprichtingsjaar van VV Leeuwarden: 1917. Het is namelijk VV Leeuwarden die de eerste arbeidersclub is van Leeuwarden. De club voor de mensen die nog lopen op klompen en de club die is opgericht door jongens die altijd voetbalden onder de Oldehove. Het was VV Leeuwarden die het avontuur van betaald voetbal aanging van 1954. Tien jaar later was de koek op en nam Cambuur het stokje over. Rood en wit werd geel en blauw. Maar zonder VV Leeuwarden geen Cambuur.
Het is 1917. Nederland zucht al drie jaar onder de Eerste Wereldoorlog, die dan wel aan ons land voorbij gaat maar het land isoleert en in bittere armoede stort. Op het Oldehoofsterkerkhof voetballen een paar jongens met een bal. Een echte voetbal kunnen ze niet betalen, veel te duur. Voetballen doen ze op klompen, de schoen van de echte arbeider. Ze kunnen alleen maar dromen van een echte voetbal, laat staan van een eigen voetbalclub. Die eer is voorbehouden aan de hogere heren in Leeuwarden. Zij hebben in 1883 al hun eigen club opgericht: Leeuwarder Atletische Club Frisia. De club van stand die zich eerst richt op cricket maar later overgaat op voetbal. Hier is voldoende geld voor shirts, broekjes, petten en ook voetballen. De club voor de heren nette schoenen. LAC Frisia 1883 wordt de lakskún genoemd. Het staat ver vandaan bij de jongens op klompen die voetballen aan de voet van de Oldehove.
Zij dromen van een eigen voetbalclub en richten 14 augustus 1917, zonder ook maar een tenue, bal, of een eigen voetbalveld te hebben, een eigen club op: vv Leeuwarden. De jongens van de Oldehove trekken vervolgens hun stoute schoenen, of klompen, aan en stappen op L.J. de Vos af, een bestuurslid van LAC Frisia. Uiteindelijk belooft hij de jongens een bal te schenken. Eindelijk kan er ook bij de Oldehove met een echte voetbal worden gespeeld. Nou ja, bal? De lappen liggen eraf en er is flink wat reparatiewerk nodig om de bal te behouden. Voor twee cent mogen anderen meevoetballen met de jongens. In een tijd dat een voetbal 12,50 gulden kost kan er geen misverstand over bestaan dat het voor de arbeidersclub bikkelen is om te blijven voortbestaan. Getraind wordt er op de ijsbaan aan de Bleekerstraat, wedstrijden worden gespeeld op het ‘soldatenland’, een stuk land dat is toegewezen aan de geïnterneerde Britse militairen aan de Harlingerstraatweg. Wie een wedstrijd wil bezoeken moet 12 tot 24 cent betalen. De eerste jaren wordt er gevoetbald in lichtbauwe tenues, maar al snel worden deze ingewisseld voor de kenmerkende shirts met rode en witte banen en het zwarte broekje. Al spoedig blijkt het terrein aan de Harlingerstraatweg ook niet meer te voldoen. Na een jaar bij LVV Leeuwarden aan de Nieuwlandsweg vindt de club een nieuw terrein aan de Harlinger Trekvaart, aan de Schenkenschans om precies te zijn. Er komen twee kleedkamers en zelfs een hokje voor de kaartverkoop. Het enige probleem is dat het veld dermate laag ligt, dat het vaak onderloopt. Hier aan de Potmage zal vv Leeuwarden als eerste echte arbeidersclub doorstoten tot de Noord-Nederlandse top. De speelstijl van de volksclub wordt niet gewaardeerd door de oude elitaire clubs: veel te ruw en teveel overtredingen. Het zal de supporters en spelers worst wezen. De Leeuwarder club wordt steeds populairder en wijkt met het eerste elftal zelfs uit naar sportpark Sonnenborgh aan de Troelstraweg, wat vandaag de dag nog altijd wordt gebruikt voor kaatswedstrijden.
Elf keer is VV Leeuwarden de beste van Friesland. In 1924, 1927, 1929, 1931, 1932, 1933, 1936, 1937, 1938 en 1941. Daarna is er een hegemonie van een club dertig kilometer verderop. Met wat creativiteit, VV Leeuwarden en de zuidelijke buren zaten in 1952 niet in dezelfde klasse, kan worden geconcludeerd dat VV Leeuwarden weer de sterkste was van de provincie. De Leeuwarders winnen zelfs met 4-3 van Ajax. Dat Leeuwarden de achttien onderlinge wedstrijden tegen Heerenveen verloren had, dat laten we ook maar even buiten beschouwing.
Het is ook VV Leeuwarden dat de gewaagde stap naar het profvoetbal zet. Op 28 november wordt op sportpark Cambuur de eerste betaald voetbalwedstrijd gespeeld. VV Leeuwarden wint met 5-2 van LONGA. En ook uniek, het is de allereerste dat er in Leeuwarden met rugnummers wordt gespeeld! De Leeuwarders winnen slechts zeven van de 26 wedstrijden en komen daardoor niet in aanmerking voor de nieuw te vormen Hoofdklasse voor het seizoen 1955-1956. Een jaar later komt het ook tekort voor de nieuw te vormen Eerste Divisie. Voor VV Leeuwarden rest de Tweede Divisie, het afvoerputje van het betaalde voetbal. Direct worden de Leeuwarders kampioen. Met overmacht wordt het kampioen. Geen ploeg in het betaalde voetbal scoort vaker (95 keer). Met André Hofman (32 goals), Jaap van Oosten (27) en Jan Hoekema (17) hebben de Leeuwarders een supertrio in huis.
Het eerste jaar in de Eerste Divisie wordt maar net de promotie naar het hoogste niveau gemist. Maar een derde plaats is ontzettend knap voor een promovendus. VV Leeuwarden behaalt in 1961 nog een absoluut hoogtepunt: het bereikt de halve finale van de nationale beker. In Alkmaar houden de Leeuwarders Ajax een tijdlang op 4-4, maar uiteindelijk winnen de Amsterdammers op neutraal terrein met 7-4. Ondanks de sportieve hoogtepunten blijft er één constante zorg in al die jaren dat er profvoetbal is in Leeuwarden: geld. Al in 1957 sijpelen de eerste krantenberichten door dat het financieel niet goed gaat en een jaar later moet de club al geld lenen van het bedrijfsleven. Later moet er zelfs worden aangeklopt bij de gemeente en tot overmaat is er een eerste sanering in het betaalde voetbal.
Een versterkte degradatie zorgt voor een degradatie naar de Tweede Divisie en veel spelers verlaten de club. Het is het begin van het einde voor het betaalde avontuur van VV Leeuwarden. Komen bij de start van het seizoen nog 5.500 toeschouwers naar Sportpark Cambuur, bij de laatste wedstrijd in het seizoen 1963-1964 tegen EDO uit Haarlem komen amper 1200 mensen kijken. Leeuwarden wint wel. Het wordt 6-1, mede dankzij vier goals van Dirk Roelfsema. Hierna is het over en uit voor de profaspiraties van VV Leeuwarden. De club is bankroet en gaat als de amateurclub SC Leeuwarden verder. Er komt een nieuwe stichtingsvorm die de licentie van VV Leeuwarden kan overnemen. Op Sportpark Cambuur wordt vanaf 19 juni 964 gespeeld door sportclub Cambuur, dat direct in zijn eerste jaar kampioen wordt van de Tweede Divisie en promoveert naar de Eerste Divisie. Een divisie waar het sindsdien zestig seizoenen heeft gespeeld.
